Leven in het verleden, biedt geen toekomst
Naar mate mensen ouder worden, gaan zij zich meer bezighouden met hun herinneringen uit het verleden, dan met hun ervaringen in het heden. Vaak is het zo dat licht gaan dementeren hierbij een rol gaat spelen. Tegelijkertijd wordt het kortetermijngeheugen minder.
Het nut van dergelijke herbelevingen is eerder gericht op het oproepen van emoties die bij deze herinnering horen, dan de noodzaak om lering te trekken uit het verleden. Terwijl het afnemen van het kortetermijngeheugen ervoor zorgt dat lering trekken uit het heden ook gaandeweg minder wordt.
Nu zult u waarschijnlijk denken: ‘Oké, ik hoor weinig nieuws en begrijp niet zo goed waar je in deze blog met deze informatie naar toe wilt.’
Laat mij het daarom even uitleggen.
De laatste tijd valt het mij op dat er steeds meer zaken vanuit ons al dan niet belaste verleden in de actualiteit worden gebracht. Zo zag ik dat naar aanleiding ven de olympische spelen in Noord-Korea een brug werd geslagen naar ons Nederlandse verleden in de Koreaanse oorlog in de vijftiger jaren. In het achtuurjournaal werden zelfs opgetrommelde veteranen in beeld gebracht, die zich nog steeds verongelijkt voelen, omdat hun strijd uit die tijd nauwelijks de aandacht heeft gehad die het verdiende. Evenmin aan de toen gesneuvelde militairen, die daar voor onze vrede (?) hun leven lieten. Om de een of andere mij niet bekende reden is deze strijd in de doofpot beland. Een goede reden om die in het huidige tijdsgewricht in de schijnwerper te brengen.
Tegenwoordig heet dat: genoegdoening geven aan slachtoffers of ons bewust laten worden van ons koloniale, verdeel en heers verleden.
Om eerlijk te zijn herken ik in deze situaties wel het stukje genoegdoening dat gegeven wordt aan slachtoffers uit het verleden. De veteraan was zichtbaar tevreden met de aandacht die hij in het nieuws kreeg. Maar soms vraag ik me af tot in welke generatie zo’n slachtofferrol overdraagbaar is en kan blijven voortbestaan? Ik zie tegenwoordig jongeren heftig en ontdaan reageren over iets dat hun voorouders is overkomen of aangedaan. In alle eerlijkheid vraag ik me op zulke momenten af of er niet iets in het heden speelt dat deze jongeren doet denken aan pijn die verwanten uit het verleden is aangedaan? Mogelijk wordt pijn in het heden gekoppeld aan familie ervaringen uit het verleden?
Dan is het toch beter om die kwestie naar de realiteit van het heden te verplaatsen. Daar kunnen we dan onze energie en daadkracht oprichten en een echte verandering teweegbrengen. Dat lijkt me beter dan zoals nu veelal gebeurd een ver verleden goed proberen te maken door er symbolisch iets mee te doen.
Oftewel: wanneer het uitbuiten van kinderen in arbeidssituaties blijft doorgaan, lossen we dat niet op met de wafelpiet. Evenmin lost de roetpiet de ongelijke kansen op de arbeidsmarkt voor mensen met een andere etnische achtergrond op of gaan vrouwen ineens hetzelfde loon verdienen als mannen. Haat tegen homo’s wordt niet minder door het verschijnen van een stralende regenboogpiet.
Wat die symbolen wel doen is onze aandacht afleiden en op andere zaken richten dan waar het werkelijk over gaat.
We trekken zo geen lering uit deze kwesties en zetten geen verbeteracties in. We vertroebelen wel onze waarneming en daarmee ons kortetermijngeheugen. We voeren symbolische dansen uit, die ons een goed gevoel geven maar die onze toekomst nauwelijks beïnvloeden.
Zo bezig zijn in het verleden, geeft ons dus van allesbehalve een toekomst.
Misschien is het daarom niet zo verwonderlijk wanneer we constateren dat we in onze huidige tijd mensen missen met een toekomstvisie. Of dat ons welbevinden wordt verstoord door een toenemend chagrijn en ongenoegen over niet veranderende zaken als krapte in de zorg, toenemende lasten, grote schoolklassen en een leraren te kort vanwege de slechte beloning.
Of komt dit over een jaar of honderd allemaal terug als vergeten leed en ten onrechte aangedaan verdriet en staan onze achterkleinkinderen dan op de bres voor ons als overleden betovergrootouders? Welke rituele dans zal dan moeten worden opgevoerd om ons niet in ons graf te laten omdraaien? Of liggen we toch al te woelen vanwege de gemiste kansen in ons leven?
We kunnen er natuurlijk ook voor kiezen om nu wakker te worden en in de huidige realiteit oplossingen te vinden. Want leven in het verleden, biedt mensen slechts rituele dansen met een tijdelijke surrogaat oplossing. Het biedt ons echt geen toekomst. Daar moeten we ons nu zelf voor inzetten.
Gerard Kulker
